Huisarts Dirk Jan van Wijk - Over stemmen

Door huisarts Dirk Jan van Wijk

De onderwerpen voor deze column komen vaak voort uit de actualiteit. In deze verkiezingstijd ben ik daarom in de 'stemming' om het over stemmen te hebben. En over stemgedrag. En waarom zoveel mensen in deze tijd met stemproblemen kampen.

Strot

In je strottenhoofd (het dikke deel van je luchtpijp, dat bij slikken een 'huppeltje' maakt) zitten de stembanden. Doordat je lucht door de (bijna gesloten) stembanden perst , gaan deze trillen en ontstaat geluid (de stem). Hoe langer de stembanden (zoals bij mannen), hoe lager de stem. En hoe meer de stembanden zijn aangespannen, hoe hoger het geluid. Geïrriteerde of ontstoken stembanden kunnen niet goed aanspannen worden, met een 'zware stem' tot gevolg. Of niet goed sluiten, waardoor heesheid ontstaat. Hoe kun je dat voorkomen? En wat kun je doen als je het hebt?

Hees

Stembanden raken geïrriteerd door droge lucht, door virussen (en bacteriën), door irriterende stoffen (sigarettenrook) en door verkeerd gebruik (bijvoorbeeld schreeuwen). In deze periode, aan het einde van de winter, zijn er virussen genoeg die het op je stembanden hebben voorzien. Vanwege het vriezende weer is de vochtigheidsgraad in de lucht laag, zowel buitenshuis (door de vorst) als binnen (door de verwarming die op volle toeren draait). Ik zie daarom veel mensen met stemproblemen op het spreekuur de laatste tijd. En ook veel mensen met huidirritatie, want ook de huid kan slecht tegen een lage vochtigheidsgraad. En wanneer je jouw stembanden, die al geïrriteerd zijn, ook nog forceert (door zingen, schreeuwen of roken bijvoorbeeld), dan kunnen er zelfs stembandknobbels (een soort eelt) ontstaan, die de sluiting van de stembanden verder bemoeilijken, met chronische heesheid als gevolg.

ST,ST!
Wat moet je er aan doen? Het advies van mijn vader (tot 30 jaar geleden ook huisarts) was destijds: ST, ST! (STomen en STemrust!). Nu is stomen een heel gedoe en het nut is omstreden. Maar het vochtiger maken van de inademingslucht door vooral door de neus te ademen en de luchtvochtigheid te verhogen is zeker zinvol. Dat laatste kun je doen door bakken water op de verwarming te plaatsen of de gordijnen nat te spuiten met de plantensproeier. En uiteraard is het nuttig om je stem zo min mogelijk te gebruiken. En vermijd ook om te fluisteren, want ook dat irriteert de stembanden! En natuurlijk laat je roken, hoesten en zingen/schreeuwen achterwege.

Verkoudheden
Wat ik hierboven beschrijf over de stembanden geldt evenzeer voor de keel (keelpijn) en de luchtpijp (hoesten). Ook hier zijn droge lucht en virussen belangrijke veroorzakers van leed en helpt het beter om bovenbeschreven maatregelen te nemen dan zogenaamde 'geneesmiddelen'. Over keelpijn is het nog wel handig om te weten dat een deel van de pijn door verkramping van de keelspieren wordt veroorzaakt. Deze is simpel te verhelpen door voortdurend te slikken, bijvoorbeeld door steeds op een ijsklontje of snoepje te zuigen. Liefst geen heet (menthol-) snoepje, want dat irriteert alleen nóg meer. En ook geen duur 'ontsmettend' snoepje van de Tv-reclame. Onnodig duur. En over hoesten behoef ik inmiddels niemand meer uit te leggen dat het beste geneesmiddel is om het hoesten zoveel mogelijk te vermijden. Hoesten ontstaat namelijk door hoesten.

Hoe'st inmiddels met jou na het lezen van dit stukje? Heb je genoeg gelezen om de winter-ongemakken achter je te laten? Laat het voorjaar dan nu maar beginnen!