Woningbouwplannen: kloof tussen droom en daad is levensgroot

Alle 12 provincies hebben met minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening afspraken gemaakt over het aantal te bouwen woningen de komende jaren. Mooi, die plannen, maar zijn ze ook haalbaar? Het Economisch Instituut voor de Bouw wil graag, maar heeft zijn bedenkingen.

Per provincie is vastgelegd hoeveel nieuwe woningen er moeten worden opgeleverd de komende jaren. Alles bij elkaar komen er tot en met 2030 in de visie van minister De Jonge in totaal 900.000 woningen bij in ons land. Het startpunt is begin 2022, hetgeen neerkomt op ongeveer 112.000 woningen erbij per jaar.

Enorme aantallen
Dit zijn enorme aantallen. Aantallen zelfs waar niemand zich een voorstelling van kan maken, want in nog geen enkel jaar zijn dit soort bouwcijfers gehaald. Neem bijvoorbeeld het afgelopen jaar, toen er volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) ruim 74.000 nieuwbouwwoningen zijn opgeleverd. Dat is het hoogste aantal nieuwbouwwoningen sinds 2012. De groei van de woningvoorraad door nieuwbouw komt daarmee uit op 0,9 procent en de woningvoorraad bestond eind 2022 uit 8,1 miljoen woningen.

Uitgeest
In absolute aantallen heeft de provincie Zuid-Holland met 14.500 de grootste bijdrage geleverd, gevolgd door Noord-Holland (14.000) en Brabant (12.000). Flevoland is relatief de snelste stijger met een gemiddelde groei van 1,6 procent.
En wat deed Uitgeest? Ten opzichte van het landelijk gemiddelde van plus 0,9 procent steekt Uitgeest er met een gemiddelde groei van 0,2 procent pover bij af.

Woningtekort
Terug naar De Jonge. Dat de bewindsman het gaspedaal wil intrappen, is logisch gezien zijn functie. Want Nederland mag dan wel hebben geplust en inmiddels 8,1 miljoen woningen tellen, de vraag naar woningen is in ons land vele malen groter. 900.000 woningen erbij is derhalve een mooie stip aan de horizon, maar is het ook haalbaar? Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB, de rekenmeesters van de bouwbranche) denkt van niet. Er is wat het EIB betreft een kloof tussen droom en daad, zo valt te lezen in de studie ‘Regionale bouweconomie’.

Alle provincies
In de studie zijn de bouwwensen van alle provincies tegen het licht gehouden. Daarbij zie je dat in de ene provincie de uitdagingen groter zijn dan in de andere, maar de rode draad is helder: de aantallen die De Jonge wenst, zijn in de meeste provincies een utopie. Ter illustratie: alleen in Groningen, Friesland, Drenthe en Limburg ligt het aantal gebouwde woningen in 2021 (het jaar waaruit deze cijfers komen) onder de gewenste ambitie voor de komende jaren.
“Voor 8 van de 12 provincies betekent realisatie van de biedingen een duidelijke stijging ten opzichte van de huidige productie. Vooralsnog tekent deze benodigde stijging van de woningbouwnieuwbouw zich niet af en dreigt er eerder stagnatie of terugval (….) Om de ambities waar te maken zullen doelstellingen moeten worden vertaald in concrete acties, scherpere keuzes en nieuw beleid,” schenkt het EIB dan ook klare wijn.

Marktsituatie is omgeslagen
Los van het gegeven dat de meeste plannen ingewikkeld zijn om te realiseren (zie kader), is de wereld ook veranderd. Een rente van minder dan 2 procent en sterk stijgende woningwaardes waren een jaar geleden normaal, maar dat is verleden tijd. En dus geldt: leuk, die plannen, maar alleen als er iets gaat veranderen zijn ze haalbaar.

EIB: ‘Kritisch onderzoek naar bestaande plannen is belangrijk’
Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) constateert dat er weliswaar op veel plekken bouwplannen zijn voor woningen, maar die zijn veelal niet kogelhard en ook spelen de toenemende duurzaamheidseisen de bouwwereld parten. Dat moet veranderen wil er nog volop worden gebouwd, meent het EIB.

Het EIB constateert onder meer dat veel plannen nog vaag zijn (in de zin dat er geen bestemmingsplan voor is) en vaak ingewikkeld zijn om van de grond te krijgen. Zo zijn veel bouwlocaties in binnensteden en dat geeft meer uitdagingen dan een weiland omploegen om er bouwgrond van te maken.
Ook de wensen ten aanzien van het soort woningen (veelal betaalbare appartementen) maken realisatie lastiger en dan hebben we wat EIB noemt de ‘intensivering van eisen vanuit publieke partijen’ nog niet eens genoemd. Eisen bijvoorbeeld ten aanzien van duurzaamheid en circulariteit (waarbij de bouw moet plaatsvinden met zo min mogelijk, of liever helemaal geen, schadelijke emissies voor lucht, water en bodem) worden steeds zwaarder.
Daarom luidt een van de conclusies: ‘Kritisch onderzoek naar de bestaande plannen is belangrijk. Wat is de haalbaarheid van de plannen en welke acties kunnen hier helpen om sneller tot realisatie te komen? Ten slotte is het zaak om de gevolgen van (vergaande) betaalbaarheidseisen en bovenwettelijke regionale milieueisen in beeld te brengen en naast de voordelen ook de nadelen richting het oplossen van de woningnood mee te wegen bij beslissingen.’