Maalboek van een poldermolen – 86 Door: Edwin Blok

Het laatste wat ik verwacht had was dat er in de afgesloten ruimte onder molen de Dog water zou staan. Toen er voor het eerst in jaren weer licht in die ruimte viel was dat een enorme verrassing. Direct begon ik na te denken over wat ik hier aan zou kunnen doen. Alleen water er uit halen is niet voldoende, het komt weer terug. Waarschijnlijk zit er een lek in de muur van de waterloop. Dan zou de waterloop van water ontdaan moeten worden. Dat is mogelijk, er liggen onder de molen balken die in gleuven in de muur van de waterloop gelaten kunnen worden. Tenminste, dat is wat ik indertijd van Jan Dam gehoord heb. Als die balken ingelaten zijn wordt het water van buiten tegengehouden en kan de wachtdeur open gezet worden, dan stroomt het water weg en kan gezocht worden naar het gat in de muur. Leuke theorie, praktijk is anders. Om het water in de afgesloten ruimte weg te krijgen moet er een pomp geplaatst worden. Die heb ik niet. Kan ik de wachtdeur wel open krijgen, die deur is loodzwaar. De afsluitbalken moeten wel passen, anders kan het hele plan niet doorgaan. Als ik het gat in de muur gevonden heb, wat dan verder. En ik moet het Hoogheemraadschap meekrijgen. Willem, van het Hoogheemraadschap, heeft de oplossing gegeven via een briefje op tafel: "doe vooral niets, ik ga er mee aan de slag."

Er waren problemen met de buitenverlichting, twee van de vier armaturen deden het maar. De monteur is geweest en heeft toegezegd met een oplossing te komen, dat is echter lang geleden en er gebeurde niets. Peter, met zijn jarenlange ervaring als elektromonteur, heeft de stoute schoenen aangetrokken en de lasdoos van het armatuur opengemaakt. En na een uurtje monteren deden alle vier de armaturen het weer, met de onderdelen die de monteur achtergelaten had. Nu staan zowel molen de Kat als de Dog 's avonds weer in het volle licht.

Om molen de Kat in de week wat vaker te laten draaien was er sprake van dat wij, Peter en ik, ook molenaar op de Kat zouden worden. Nu we met de Dog niet mogen draaien is dat natuurlijk een welkome aanvulling. Het heeft enige tijd geduurd maar nu hebben we de sleutels overhandigd gekregen. Paul, naast Gerbrand de andere molenaar van de Kat, stuurde mij een app dat hij de sleutels klaar had liggen, dezelfde dag nog heb ik ze opgehaald. De eerstvolgende draaidag heb ik via de app Stan, Peter, Sanne en Thea ingelicht. Het is een zgn. groepsapp. Ik geef de boodschap in en het wordt naar de hele groep gestuurd. Die groep kwam enthousiast het molenerf van de Kat op. Met een ZW-wind, kracht 4, vier volle zeilen en met de vijzel bij ging het ons heel goed af.

Elke molen is verschillend en heeft andere eigenschappen. Bij dezelfde windkracht en zeilvoering hoef ik bij de Dog niet te proberen de vijzel bij te zetten. Dat wordt hollen of stilstaan. Die heeft zeker windkracht 5 nodig. De Kat niet. Die draaide soepeltjes de hele middag door. Het is een Zuid-Hollandse molen, de bediening van de vangbalk is anders. Dat gaat met een kort sabelijzer. De vangbalk beweeg ik met het vangtouw omhoog, de vangbalk duwt het korte sabelijzer opzij en blijft vervolgens hangen in een uitholling die in het korte sabelijzer gemaakt is. De molen draait. Omgekeerd: wil ik de molen vangen geef ik een korte ruk aan het vangtouw, het korte sabelijzer schiet weg, en ik laat de vangbalk zakken. De molen komt tot stilstand. Waarom heet het een kort sabelijzer? Aan de andere kant van de vangbalk zit een stuk ijzer wat de verbinding vormt tussen de vangbalk en de remblokken, en dat heet het lange sabelijzer.

Over molen de Kat wist ik al veel. Heeft in Alblasserdam vanaf 1842 als houtzaagmolen Ons Genoegen gefungeerd, is daar afgebroken en via wat omwegen in Haarlem beland, om daar als Adriaan herbouwd te worden. Is uiteindelijk in Uitgeest herbouwd als poldermolen. Wat jaartallen: brand Adriaan 1932, sloop houtzaagmolen 1952, bouw poldermolen 1973, herbouw Adriaan 2002.`Op het moment van de sloop van de houtzaagmolen is de Hollandsche Molen eigenaar. De Hollandsche Molen zet zich al vanaf 1923 in voor behoud van molens. De eigenaar in Alblasserdam heeft een aanbod gedaan: als de molen gesloopt wordt door de Hollandsche Molen, dan hoeven ze voor de molen niets te betalen. Voorwaarde was wel dat de molen elders herbouwd zou worden. Aan wat steden werd gedacht, om uiteindelijk op Haarlem uit te komen. Daar zat voor mij nog een zwart gat: hoe kan het dat de molen dan nu in Uitgeest staat? Degene die dat moet weten is Gerbrand de Vries, vanaf het allereerste uur al molenaar op de Kat. Op de middag dat de hele groep van de Dog op de Kat was, was Gerbrand er ook en heb ik hem ernaar gevraagd. En toen bleek dus dat hij indertijd wist van de aanwezigheid van de afgebroken molen in Haarlem, naar de gemeente Haarlem toegestapt is, en daar de molen losgepraat heeft. Het resultaat staat vanaf 1973 in Uitgeest. Gerbrand, bedankt!