Column huisarts Dirk Jan van Wijk - Over pijnstillers

Door huisarts Dirk Jan van Wijk

In deze serie over 'ontpillen' hoort het overmatig gebruik van pijnstillers uiteraard ook een plek te krijgen. Pijnstillers zijn immers met afstand de meest voorgeschreven pillen. En bovendien zijn ze gewoon vrij verkrijgbaar bij de drogist en de supermarkt. Wie neemt er nu niet af en toe een 'paracetamolletje'? Ik waarschuw je vast: dit wordt een pijnlijk stuk over pijnstillers!

Pijn leert ons dat er ergens in ons lijf iets niet in orde is. Er is iets kapot gegaan of een onderdeel functioneert niet goed. Het is een soort waarschuwingslampje op een dashboard. Wanneer we met een pijnstiller de pijn onderdrukken, negeren we het waarschuwingssignaal.

Oorzaak
Gelukkig herstelt ons lichaam de meeste kwalen vanzelf, ook wanneer we de pijn onderdrukken. Maar als de pijn steeds terugkeert of chronisch wordt, lukt dat dus niet (voldoende). Dan wordt het belangrijk de oorzaak te achterhalen en op te lossen. En die oorzaak blijkt nogal eens een psychodynamische te zijn. Vaak zijn stress, angst of frustratie de oorzaak en is pijn de manier waarop je lijf laat weten dat je iets niet goed doet.

Soorten pijn
Er zijn 3 soorten pijn, die ook gecombineerd kunnen voorkomen.

1. De meest bekende is de 'gewone pijn' die een gevolg is van een beschadiging: je hebt je gesneden of verbrand of er is een ontsteking gaande in je lichaam. Hier kunnen pijnstillers je helpen de pijn te verminderen.

2. Een minder bekende pijn is de 'neuropathische'. Deze pijn ervaren we (met onze hersenen), omdat de zenuwen een verkeerd signaal doorgeven. De zenuwen zijn dus ziek (neuropathie = zieke zenuw). Deze pijn ontstaat bijvoorbeeld als een zenuw klem zit (zoals bij een hernia) of ontstoken is (zoals bij gordelroos). Pijnstillers helpen hier niet. Dokters kunnen wel proberen verbetering van de klachten te bewerkstelligen door medicijnen die de zenuwen kalmeren, zoals antidepressiva of pillen tegen epilepsie.

3. Over de derde soort pijn (met een psychische oorzaak) had ik het hierboven: je ervaart pijn, maar er is geen lichamelijk probleem. Als pijnstillers hier helpen, komt dat door het placebo-effect.

Bijwerkingen
Voor de gewone pijn bestaan er verschillende soorten pijnstillers.

1. Het bekendst is paracetamol. Het is een veilig middel, maar bij overmatig gebruik kunnen toch leverfunctiestoornissen optreden en kunnen zij zelfs pijn veroorzaken! Wat ikzelf opmerkelijk vind is dat er bijna geen onderzoek is gedaan naar de werkzaamheid van paracetamol en dat uit dat weinige onderzoek bleek dat het maar nauwelijks beter werkte dan een placebo (dat is een pil zonder werkzaam bestanddeel).

2. Een tweede soort zijn de 'ontstekingsremmers', zoals ibuprofen, diclofenac en naproxen. Deze middelen zijn veel gevaarlijker. Maag- en darmbloedingen komen het meest voor, maar ook verhoging van de bloeddruk en vermindering van de hart- en nierfunctie. Eigenlijk is het wonderlijk dat deze middelen vrij verkrijgbaar zijn.

3. En tenslotte bestaan er meerdere soorten morfine. Vooral het middel oxycodon is de laatste tijd in opspraak geraakt vanwege de kans op verslaving. Verder maken deze middelen je (in het begin) suf en ga je er slechter van poepen.

Toch nuttig?
Pijnstillers kunnen natuurlijk het leven wel veraangenamen. Bij pijn van het bewegingsapparaat (spieren en gewrichten) kan een pijnstiller ervoor zorgen dat je beter blijft bewegen en daardoor het herstelproces bevordert. In die situatie kan het dus zelfs een geneesmiddel zijn! In veel gevallen is het echter het beste om pijn als een serieus signaal van je lichaam te zien. En als je dat signaal zelf niet snapt, snap de huisarts het misschien wel.

Houd je dus vooral aan bovenbeschreven adviezen, maar stop nooit zomaar met medicijnen. Overleg altijd met je voorschrijvend arts.