Over slaap en slaapmiddelen, door huisarts Dirk Jan van Wijk

Veel mensen hebben klachten over hun slaap en weinig mensen houden van wakker liggen. Meerdere keren per week krijg ik de vraag of ik een slaapmiddel wil voorschrijven. Zelden blijkt er echter sprake van een slaapprobleem en in de meeste gevallen is een slaapmiddel niet de oplossing van het probleem.

Normale slaap

Slapen dient om uit te rusten. Om geestelijk bij te tanken dienen we ongeveer 2-3 uur diep te slapen. Om lichamelijk te herstellen is het noodzakelijk om 6 tot 8 uur te liggen, waarbij het niet uitmaakt of je slaapt of niet. De meeste mensen hebben hun diepe slaap direct na het inslapen. Na enkele uren slaapt iedereen alleen nog oppervlakkig. En uit die oppervlakkige slaap kun je makkelijk wakker worden om te plassen, omdat je kramp in je been hebt, ergens over piekert of bijvoorbeeld last hebt van één of ander geluid.

Slaapproblemen

Het kan zijn dat je moeite hebt om in te slapen. Eigenlijk heb je dan moeite om je te ontspannen. Dat kan bijvoorbeeld komen omdat je nog te laat intensief bezig bent geweest, nog TV hebt gekeken of op de computer hebt gezeten, nog laat hebt gegeten of gesport of omdat je ergens over piekert. De oplossing moet je dan zoeken in betere ontspanning voor de nacht.

De meeste mensen hebben echter zogenaamde 'doorslaapproblemen'. Je wordt dan gemakkelijk wakker uit de ondiepe slaap van de na-nacht (je hoort elk uur de klok luiden) en dat geeft je een gevoel de hele nacht wakker te hebben gelegen. En dat heeft dan vaak weer tot gevolg dat je veronderstelt dat je de volgende dag wel erg moe zult zijn. En als je dat denkt, dan ben je dat waarschijnlijk ook…..Wanneer je je in deze situatie herkent, heb je geen slaapprobleem, omdat je de noodzakelijke 2 uur diepe slaap gewoon hebt gehad. Je probleem is dat de nacht zo lang duurt! In plaats van je te ergeren over het steeds wakker zijn is het wellicht beter te denken: "Gelukkig hoef ik er nog niet uit!"

De meeste mensen die mij om een slaappil vragen, hebben zo'n doorslaapprobleem. Omdat zij wel een paar uur diep geslapen hebben, zijn zij geestelijk voldoende uitgerust voor de volgende dag. Hun probleem is niet een slechte slaap, maar het vaak wakker zijn. En dan vragen ze mij om een slaappil.

Niet-wakker-pil

Het meest voorgeschreven slaapmiddel is temazepam. Maar ook voor andere slaaptabletten geldt wat ik nu ga vertellen: Ze zorgen ervoor dat je minder snel wakker wordt uit de ondiepe slaap. Helaas gaat dat ten koste van de diepe slaap. Door een slaappil herstel je geestelijk dus onvoldoende! Het zijn dus eigenlijk geen slaappillen, maar 'niet-wakker-pillen'! Uit onderzoek is heel duidelijk gebleken dat mensen die hun eigen slaap slapen (en eventueel veel wakker zijn), overdag veel beter functioneren, dan mensen die een slaapmiddel hebben gebruikt. Ook al hebben die het gevoel goed geslapen te hebben! Veel ongelukken in de ochtendspits zijn een gevolg van slaapmedicatie. Een tweede nadeel van een slaappil is de snelle neiging tot verslaving. Reeds na 1 week dagelijks gebruik, is je lichaam zó aan het middel gewend geraakt, dat je heel onrustig wordt wanneer je de pil niet meer neemt. Met wakker liggen als gevolg! Het derde nadeel, tenslotte, is dat je suf en slap wordt van zo'n pil. En dat is vooral vervelend voor bejaarden die 's nachts naar de wc moeten en dan hun heup breken….Kortom: Slaappillen zijn vrijwel nooit de oplossing voor slecht inslapen of doorslapen.

OSAS

Wanneer je overdag goed functioneert, kun je ervan uitgaan dat je geen slaapprobleem hebt. En heb je eens een slechte nacht (dat hebben we allemaal wel eens!), dan haal je de gemiste slaap de volgende nacht wel weer in. Er zijn echter mensen die wél slecht functioneren overdag, reeds moe opstaan en op elk moment overdag in slaap kunnen vallen. Die mensen ervaren heel vaak niet dat ze slecht slapen. Zij hebben mogelijk een Obstructief Slaap Apnoe Syndroom (OSAS). Mensen met OSAS snurken in hun oppervlakkige slaap en zodra ze in hun diepe slaap vallen, worden hun keelspieren zó slap, dat de luchtpijn dicht valt, ze geen lucht meer krijgen, minder diep gaan slapen of zelfs helemaal wakker worden en zo hun diepe slaap missen. Met bovengenoemde klachten tot gevolg.

Tips

Als je moeite hebt met inslapen, zorg dan voor meer ontspanning voor de nacht. Doorslaapproblemen zijn vervelend, maar door ergeren wordt het erger! Accepteer het en bedenk of je iets aan de oorzaak van het wakker worden kunt doen. Extreme moeheid overdag bij mensen die snurken, kan op een slaapprobleem zoals OSAS wijzen. Overleg dan eens met je huisarts.